انواع مخازن بین سطح ازنظر موقعیت نسبت به تراز زمین
کلیات
مخازن بین سطح، برحسب وضعیت استقرار آنها
در ارتفاع به دو دسته مخازن هوایی و مخازن زمینی طبقه بندی می شود.
مخازن هوایی
مخازنی هستند که برای ایجاد فشار مناسب در
شبکه به علّت نبودن زمین طبیعی مرتفع در نقطة مورد نظر، روی پایه ای قالب بندی شده
و یا یکپارچه قرار می گیرند. در شرایط معمولی، حجم این مخازن محدود بوده و حداکثر
تا ظرفیت ساخته می شوند و شرایط بسیار نادر ممکن است احجام بزرگتری نیز ساخته می
شود.
مخازن زمینی
در صورتی که زمین مرتفع در منطقة مورد نظر
وجود داشته باشد، مخزن مستقیماً در روی زمین ساخته می شود. مخازن زمینی، ممکن است
به صورت مدفون و یا نیمه مدفون ساخته شوند. مخازن مدفون، مخازنی هستند که تا عمقی
مناسب در زمین فرو رفته و سپس در پشت دیوارها و همچنین روی سقف آنها خاک ریخته می
شود. اینگونه
مخازن، علاوه بر محاسنی که از لحاظ استتار دارند، ازنظر تبادل حرارتی نیز بسیار
مناسب می باشند. در مخازن نیمه مدفون، عمل خاکریزی غالباً تا نصب ارتفاع دیوار
انجام می شود و در روی سقف مخزن عملاً هیچگونه خاکی وجود ندارد.
اینگونه مخازن، ازلحاظ استتار و همچنین
انبساط و انقباض، سقف نامناسب می باشند. عواملی که در استقرار منابع زمینی ازلحاظ
مدفونی و نیمه مدفونی بودن تأثیر دارد، شامل شرایط اقلیمی، توپوگرافی، محدودیت
زمین در فروم موردنظر و همچنین شیب زمین و جنس لایه های خاک می باشد.
طبقه بندی مخازن ازلحاظ شکل
هندسی
ازلحاظ هندسی، مخازن معمولاً در دو شکل
استوانه ای، مکعب مستطیل ساخته می شوند. ازلحاظ برنامه ریزی بهره برداری، مخازن به
صورت دوقلو درنظر گرفته می شود.
به عنوان مثال، به جای ساخت یک مخزن ،دو
مخزن در کنار یا چسبیده به یکدیگر ساخته می شوند.
طبقه بندی مخازن ازلحاظ پوشش
سقف
مخازن، ممکن است در دو حالت سقف و یا بدون
سقف باشند. مخازن آب آشامیدنی حتماً باید مسقف باشند. از مخازن بدون سقف بیشتر به
صورت حوضچه های ته نشینی در تصفیه خانه های آب و یا فاضلاب و یا استخر شنا در
اماکن ورزشی و یا مخازن ذخیره آب کشاورزی استفاده می شود.
نحوه تعیین حجم مفید مخازن آب
تصفیه شده زمینی حجم مفید مخازن، شامل سه قسمت زیر می باشد:
الف- حجم مورد نیاز برای جبران نوسانات
ساعتی
ب- حجم مورد نیاز برای تأمین های نیازهای
آتش نشانی
ج- حجم مورد نیاز برای تأمین آب در مواقعی
که آب ورودی به مخازن قطع می شود. «در اکثر شکستگی و صدمات وارده به خطوط آب رسانی
یا از کار افتادن تلمبه ها و انجام تغییرات و ... حجم مورد نیاز برای جبران
نوسانات ساعتی مصرف «حجم متعادل کننده»
مخازن آب، بایستی قادر باشند آب مورد نیاز
شهر در ساعات حداکثر مصرف را تأمین نمایند. حجم مورد نیاز برای این منظور، بایستی
با اندازه گیری های لازم و ترسیم منحنی تغییرات روزانة مصرف تعیین گردد. در صورتی
که ترسیم منحنی تغییرات مصرف امکان پذیر نباشد، لازم است با استفاده از تغییرات
مصرف در شهرهایی با شرایط مشابه حجم مورد نیاز را محاسبه نمود.
در صورتی که تغذیة مخزن با دبی ثابت انجام
گیرد، حجم مورد نیاز فوق، برابر 15-25 درصد حداکثر مصرف روزانة شبکة مربوطه باتوجه به
جمعیت و نحوه مصرف، توصیه می شود.
در صورتی که تغذیة مخزن با دبی ثابت انجام
نشود، این حجم مطابق شرایط پمپاژ تعیین خواهد شد.
حجم مورد نیاز برای تأمین آب در صورت از
کار افتادن تأسیسات آبرسانی قبل از مخازن، این حجم بایستی قادر باشد در صورت قطع
شدن جریان آب ورودی به مخازن آب مورد نیاز شبکة مربوطه را تأمین نماید.
عواملی که موجب افزایش این حجم
می گردد، به شرح زیر می باشند :
1-منحصر به فرد بودن منبع تأمین آب
2-منحصر به فرد بودن خط آبرسانی، طول زیاد
این خط
3-منحنی دسترسی به خط آبرسانی یا حمل تأمین
آب
4-احتمال زیاد قطع برق و نداشتن سیستم برق
اضطراری در مواردی که از پمپ استفاده می شود.
5-محدودیت امکانات و اجرای تعمیرات سریع
خطوط و یا سایر تأسیسات آبرسانی
6-میزان آسیب پذیری تأسیسات آبرسانی
حجم مورد نیاز برای این مورد باتوجه به
عوامل فوق الذکر، تعیین می گردد و به هرصورت، میزان این اضافه حجم نبایستی از 10
درصد حداکثر مصرف روزانه در پایان دوره طرح کمتر باشد.
محاسبة حجم مفید مخازن در
انتهای دوره طرح
حجم مفید مخازن، باتوجه به سه قست فوق
الذکر تعیین می شود. در صورت نبودن اطلاعات کافی، در شرایط معمولی این حجم بین 50
تا 75 درصد حداکثر مصرف روزانه پیش بینی شده در پایان دوره طرح توصیه می گردد.
نحوه تعیین حجم مفید مخازن
هوایی آب تصفیه شده
حجم مفید مخازن هوایی که بنابر شرایط خاص
حملی و بررسی های اقتصادی به منظورهای تأمین نوسانات ساعتی، ذخیره آتش نشانی،
ذخیره اضطراری، تأمین منشأ شبکه ساخته می شود. در صورت وجود مخازن زمینی و لزوم
ساختن برج های آب جهت تأمین منشأ، تعیین حجم مفید مخازن هوایی، با مقایسة اقتصادی
تلمبه خانه ها و لوله ها و سیستم تأمین برق اضطراری، صورت می گیرد. حجم مفید این
مخازن، معمولاً بین 3 تا 5 درصد حداکثر مصرف روزانه پیش بینی شده و در پایان دوره
طرح انتخاب می گردد.
نحوه تعیین حجم مخازن آب خام
در صورتی که به لحاظ تغییرات در کمیت و یا
کیفیت آب، امکان برداشت از منابع طبیعی به صورت پیوسته و یکسان میسر نبوده و بنا
به شرایط فنی، اقتصادی طرح تأمین آب به طور پیوسته موردنظر باشد. می بایست، ذخیره
کافی جهت تأمین آب خام پیش بینی نمود.
حجم اینگونه مخازن، باتوجه به محدودیت های
برداشت از منابع طبیعی و حجم مخازن ذخیره آب تصفیه شده، انتخاب می گردد.
منبع : آبفا
