علم اندازه گیری یا مترولوژی یکی از ارکان اساسی است که تمدن کنونی ما بر آن بنا شده است و هر یک از پیشرفتهای علمی و صنعتی بشر از زمانیکه در غارها می زیسته تا کنون به نحوی به قابلیت او در امر اندازه گیری مربوط می شود.
در سری استانداردهای 9000 بخش ISO10012 جهت وسائل اندازه گیری و روشهای گوناگون تطبیق این وسائل با استانداردهای مبنا و نیاز به مقایسه دستگاههای دقیق در زمان های معین مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. در این مقوله، روشهای مختلف اندازه گیری، صلاحیت و شایستگی متخصصین، آموزشهای مورد نیاز، شرایط آزمایشگاهها، نحوه بهره گیری از آزمایشگاههای اکردیته از موارد مورد توجه خاص این بخش می باشد.
وسائل اندازه گیری و نحوه استفاده از آنها و لزوم بکارگیری آنها در صنعت تجارت، حمل و نقل، دادوستد، علوم پزشکی و بهداشتی، علوم فضائی، علوم دریائی، حتی روشهای گوناگون زندگی مردم و برنامه ریزی های اقتصاد ملی، محاسبه ارزش مواد، تخمین کیفیت تولید، تعمیر و نگهداری، پیشگیری و تعمیرات، تنظیم و نگهداری فرآیندهای تکنولوژی، تحقیقات علمی، اصول ایمنی، تشخیص بیماریها، روش پیچیده ساخت داروها، ارائه خدمات، همه و همه مدیون بلافصل و بدون قید و شرط علوم اندازه گیری هستند.
تمام باسکول های سنگین و سبک، تجهیزات پزشکی، کنتورهای برق، کنتورهای آب، ترازوهای حساس، تجهیزات صنعتی، وسائل اندازه گیری موجود در کارگاههاو هر نوع وسیله ای که یک کمیتی را نشان میدهد، نیازمند یک پروسه مقایسه و انطباق با استاندارد مربوطه میباشد. به همین لحاظ اهمیت و نقش کالیبره و عمل کالیبره کردن پیش می آید.
در نتیجه لزوم استفاده صحیح در زمانهای معین و مشخص مطابق با دستورالعملهای تعیین شده در سری استانداردهای ISO10012 عملیات انطباق با استانداردهای اولیه مرجع هویدا میگردد.
§ کالیبراسیون (Calibration) از ریشه کالیبر (Caliber یا Calibre) به معنای قطر داخلی لوله تفنگ یا توپ و یا قطر خارجی گلوله یا فشنگ میباشد.
§ معادل فارسی آن ” برسنجیدن“ است.
§ تعریف آن طبق استاندارد VIM (فرهنگ اصطلاحات پایه و عمومی اندازه شناسی) عبارتست از:
”مجموعه عملیاتی که تحت شرایط مشخص ،میان نشان دهی یک دستگاه یا سیستم اندازه گیری و یا مقدار یک مقیاس مادی یا ماده مرجع و مقدار متناظر آن که از استانداردها حاصل میشود، رابطه برقرار می کند.“
§ به بیان ساده تر : مقایسه یک وسیله اندازه گیری با یک مرجع استاندارد که در رده درستی (صحت) بالاتری قرار دارد.
§ هدف تعیین خطای وسیله اندازه گیری تحت آزمون نسبت به استاندارد مرجع می باشد.
§ اهمیت کالیبراسیون از دهه 1950 مشخص شد چراکه تعویض پذیری قطعات در تولید انبوه یک نیاز اساسی در صنعت بود.
§ اولین اقدام در سطح ملی در دهه 1950 و در استرالیا توسط مرجع ملی آزمون استرالیا (NATA) انجام شد.
§ اندکی بعد پس از جنگ جهانی دوم توسط ژاپن مورد توجه قرار گرفت.
§ در اواخر 1966 در بریتانیای کبیر سازمان BSC (British Calibration Service) اقدام به اعطای مجوز صدور گواهینامه کالیبراسیون معتبر نمود.
§ جهت اثبات اینکه آیا آزمایشگاههای خواهان اخذ تأییدیه می توانند اندازه گیریها را با صحت معین انجام دهند، قطعه کارهای کالیبره شده در NPL(National Physical Laboratory) به آزمایشگاههای متقاضی ارسال شده و این آزمایشگاهها تحت نظارت و ممیزی قرار گرفتند.
§ در سال 1977 BSC بخشی از NPL شد و با یکی دیگر از سازمانهای وابسته به NPL بنام NATLAS متحد گردید و سازمان جدیدی بنام NAMAS (National Measuring Accreditation Service) را ایجادکرد وسایرکشورهای اروپایی ازانگلستان تبعیت کردند.
• (فرآیند) اندازه گیری : مجموعه عملیاتی جهت تعیین مقدار یک کمیت
•سیستم کنترل اندازه گیری : مجموعه اجزاء مرتبط با هم که جهت دستیابی به تأییدیه کمی و کنترل مداوم فرآیندهای اندازه گیری لازم می باشند.
•اندازه ده (Measurand) : کمیت خاصی که مورد اندازه گیری قرار می گیرد. مانند: فشار بخار مقدارمعینی از آب در دمای 20 درجه سانتیگراد
•تجهیزات اندازه گیری: وسیله اندازه گیری، نرم افزار، استاندارد اندازه گیری ، مواد مرجع یا وسایل کمکی یا ترکیبی از آنها که جهت تحقق فرآیند اندازه گیری موردنیاز می باشند.
•اندازه شناسی (Metrology) : دانش اندازه گیری شامل کلیه جنبه های نظری و عملی
برای دریافت کامل مطلب به صورت پاورپوینت از طریق ' فرم تماس' با ما در تماس باشید
