معماری سنت و مدرنیته

مقدمه

دیری است که پیدایش مدرنیته و ظهور برنامه ریزی مدرن سبب تحولات ساختاری در تولید و استفاده از فضا شده است. فضای جامعه مدرن پدیده ای است که از یک سو توسط سیستم های برنامه ریزی بالادست در بطن کالبد سکونت گاه های انسانی تولید می شود و از سوی دیگر جامعه، بنابر نیازهای خود از آن ها استفاده می کند. در چنین کنش دوسویه ای است که ابعاد سه گانه فضا نمایان می شوند.

بعد ذهنی که مبتنی بر دانش برنامه ریزان و قوانین بالادست است، بعد فیزیکی که شامل فضای کالبدی خلق شده است، بعد اجتماعی که بر ساختۀ ذهنیت استفاده کنندگان و تجربه های آنان بوده، و بیانگر فضای اجتماعی ای است که آن ها می آفرینند. این فضا همان امر سومی است که تقابل های دوگانه را نفی می کند. 

با توجه به نیازهای معماری مدرنیته ایران در این بخش از پژوهش به معرفی سبک ها از دیدگاه مدرن تا کنون و بررسی منبه الهام، ایده ها و نکات کلیدی آنها می پردازیم در قسمت دوم این بخش به معرفی سبک شناسی معماری معاصر در ایران پرداخته شده و در نهایت به بررسی مفهوم مدرنیته و سنت و فلسفه ی وجودی و تفاوت نگرشی آن ها پرداخته ایم.

معرفی سبک ها از دیدگاه مدرن تا کنون

مدرن

معماری مدرن به صورت یک مکتب از اواخر قرن 19 میلادی شکل گرفت. خواستگاه آن در آمریکا (شهر شیکاگو) بود. عوامل متعددی در شکل گیری این جریان موثر بودند نظیر انقلاب صنعتی که خود پبشرفت فن ساختمان و تنوع پذیری مصالح ساختمانی را در بر داشت. بستر معماری مدرن به وسیله پیشرفت های حاصل از انقلاب صنعتی ایجاد شد و عواملی چون جنگ جهانی دوم و نیاز های پس از جنگ، به این جریان دامن زد. نیاز به بازسازی های سریع که از عواقب جنگ بود، موجب رشد انبوه سازی، یکسان سازی، پیش ساختگی و ... در این دوره شد. به طور کلی نگاه ماشینی به جهان ارز دستاوردهای جریان مدرن بود. حذف تزیینات و اجزای اضافه، سادگی، بی پیرایگی، استفاده از احجام پایه و حذف خصوصیات منطقه ای، شهری، محله ای و آب و هوایی از دگر خصوصیات این معماری می باشد.

پست مدرن

موضوع پست مدرن در معماری از دهه 60 میلادی به صورت یک سبک مطرح شد و آغازگر این جنبش رابرت ونچوری بود. وی در کتاب پیچیدگی و تضاد در معماری به اصول معماری مدرن را زیر سئوال برد و شعار ‹کمتر کسل کننده است› را مطرح کرد. معماران این سبک در پی هویت انسان در گذشته هستند و تاریخ هر قوم و ملتی از نظر آنها به عنوان بخشی از هویتشان تلقی می شود. به طور کلی اساس شکل گیری این سبک نگاه انتقادی به اندیشه های مدرن می باشد. در پاسخ به دیدگاه جهانی (سبک بین الملل) مدرن، آنها سعی داشتند در کارهایشان از نشانه ها و نمادهایی استفاده کنند و رویکرد بومی گرایی، منطقه گرایی را عنوان کردند.

های تک

«معماران این سبک تکنولوژی را دستاورد بزرگ مدرنیته و مهم ترین عامل پیشرفت در قرن بیستم می دانند . از نظر آنها عصاره و مشخصه هر عصر در معماری آن دوره شکل کالبدی یافته است. معماری هایتک منتج از معماری مدرن است ولی آن سادگی و بی پیرایگی معماری مدرن در هایتک ملاحظه نمی شود. اگر معماران مدرن در طرح های خود ماشین را به نمایش می گذارند معماران هایتک داخل ماشین و اجزای آن را نشان می دهند. از نظر آنها برای آنکه ساختمانی خوانا باشد باید جریان ساختن آن قابل رویت باشد.‌‌‌« ‌‌‌‌‌‌‌‍( قبادیان،1389 ) 

نئوکلاسیک

سبک کلاسیک یونانوژ و روم پس از انتقاداتی که به سبک مدرن شد مشخصا پس از نمایشگاه 1975 لندن مجددا به صورت یک سبک مهم مطرح شد. معماران این سبک همچون معماران پست مدرن توجه به گذشته دارند اما معتقدند که نظم های کلاسیک الهاماتی آسمانی و مقدس هستند. پس تغییر دادن آنها صحیح نیست و هر تغییری در آن باعث تبدیل کمال به نقصان می شود. ساختمان نئوکلاسیک،پوسته ای کلاسیک بر روی امکانات مدرن است.

فولدینگ

شکل گیری این مکتب دهه پایانی قرن 20 (1990) بوده است و بر اساس اندیشه های پساساختارگرانه ژیل دلوز،فیلسوف فرانسوی، و با زیرسوال بردن بینش مدرن و مکتب ساختارگرایی ایجاد شد. فلسفه فولدینگ منطق ارسطویی را زیر سوال می برد (قایل بودن سلسله مراتب برای جهان). فولد به دنبال تعدد و از بین بردن سلسله مراتب است و به جای آن افقی گرایی را مطرح می کند. منطق تضادگونه دیکانستراکشن که جهان را مجموعه ای از تفاوت ها و تضادها می دید در فولد در حال نرم شدن است.

دیکانستراکشن

 در فارسی معنای لغوی این واژه ساختارزدایی، شالوده شکنی، واسازی و ... است. دیکانستراکشن دارای یک نگرش چندوجهی و چند معنایی است. به لحاظ فلسفی دیکانستراکشن انسان موجودی است فرهنگی و ماهیت انسان در راستای فرهنگ شکل میگیرد. مکتب دیکانستراکشن یکی از شاخه های فلسفه پست مدرن محسوب می شود و نقدی است به بینش ساختارگرایی تفکر مدرن. معماران این مکتب معتقدند مدینه فاضله را باید در شرایط امروز پیدا کرد. معماری باید متعلق به زمان و مکان حاضر باشد. (اکنونیت). خاستگاه این سبک فرانسه و معماری آن در آمریکاست.